Phân tích sự khác biệt giữa Farcaster và Lens

Nền tảng kỹ thuật

Farcaster và Lens đều vận hành dưới dạng giao thức đồ thị xã hội mở, nhưng cấu trúc kỹ thuật lại khác biệt sâu sắc. Farcaster áp dụng mô hình lai: neo danh tính người dùng trên Ethereum, còn phần lớn hoạt động xã hội được lưu trữ ngoài chuỗi tại các hub vận hành độc lập. Thiết kế này chú trọng vào khả năng mở rộng và tối ưu chi phí giao dịch, bởi các tương tác như đăng bài hoặc theo dõi không cần thực hiện trên chuỗi. Mạng lưới hub đồng bộ dữ liệu thông qua giao thức peer-to-peer (ngang hàng), bảo đảm dự phòng mà không phụ thuộc vào bất kỳ bên lưu trữ trung tâm nào. Cụ thể, FIDs được neo trên Optimism; các hub lưu trữ bài đăng/phản hồi và đồng bộ hóa qua p2p gossip (trao đổi ngang hàng).

Lens lại giữ toàn bộ đồ thị xã hội trên chuỗi. Hồ sơ, lượt theo dõi, bài đăng và các tương tác khác đều là token không thể thay thế (NFT) hoặc bán phần (SFT) trên Polygon. Nhờ đó, mọi mối quan hệ và nội dung đều được bảo mật bởi blockchain (chuỗi khối), cho phép xác thực và di chuyển trực tiếp mà không cần đến hạ tầng ngoài chuỗi. Để giải quyết vấn đề mở rộng, Lens đã triển khai Momoka—hệ thống Layer 3 kiểu optimistic xử lý đa số thao tác ngoài chuỗi nhưng vẫn lưu giữ bằng chứng mật mã học về tính hợp lệ. Cách này đảm bảo tính phi tập trung trong khi tối ưu chi phí vận hành. Từ năm 2025, Lens bắt đầu chuyển đồ thị sang Lens Chain; Momoka tiếp tục cung cấp DA/xác thực (dữ liệu sẵn có/xác thực), do đó không phải mọi payload (tải dữ liệu) đều lưu trên chuỗi gốc.

Lựa chọn giữa các mô hình này phụ thuộc vào mục tiêu sử dụng. Cách tiếp cận lai của Farcaster giảm tải cho blockchain và cho phép cập nhật giao thức nhanh, tiết kiệm chi phí. Mô hình toàn chuỗi của Lens mang lại bảo đảm lâu dài và khả năng tổng hợp vượt trội, song cần có các giải pháp bổ sung như Momoka để đảm bảo hiệu quả vận hành.

Danh tính và khả năng di chuyển

Danh tính là yếu tố trọng tâm trong cả hai giao thức. Người dùng Farcaster đăng ký FID (Farcaster ID) trên Ethereum, được dùng làm điểm tham chiếu cố định cho tài khoản trên mọi ứng dụng khách (client) tương thích. FID này độc lập với từng ứng dụng khách, nghĩa là nếu một ứng dụng ngừng hoạt động, người dùng vẫn có thể chuyển sang nền tảng khác mà không mất đi danh tính hoặc kết nối xã hội. Vì chỉ danh tính được ghi nhận trên chuỗi, dữ liệu hồ sơ và các tương tác được lưu giữ trong mạng hub; khả năng di chuyển sẽ phụ thuộc vào việc truy cập hoặc xuất dữ liệu hub. Trên thực tế, FIDs được neo trên Optimism; tên người dùng (fnames) cấp ngoài chuỗi bởi Fname Registry, các ứng dụng khách thực hiện xuất/nhập dữ liệu hub khi cần di chuyển.

Lens quản lý danh tính thông qua profile NFT (NFT hồ sơ) lưu trên Polygon. Mỗi profile NFT lưu giữ toàn bộ lịch sử hoạt động xã hội và kết nối của người dùng. Khi toàn bộ nội dung và tương tác đều gắn với NFT, việc chuyển đổi giữa các ứng dụng trở nên dễ dàng: trạng thái hồ sơ đã được ghi nhận trên chuỗi. Do đó, danh tính và khả năng di chuyển nội dung vốn đã liên kết chặt chẽ, không phụ thuộc vào truy cập dữ liệu ngoài chuỗi khi di chuyển. Quá trình chuyển sang Lens Chain vẫn giữ nguyên khả năng di chuyển nhờ chuỗi khối chuyên biệt cho mạng xã hội.

Yếu tố nhà phát triển và hệ sinh thái

Farcaster và Lens đều hướng tới thúc đẩy phát triển từ bên thứ ba, nhưng công cụ và phương pháp tích hợp lại khác biệt. Farcaster cung cấp API và SDK để nhà phát triển có thể truy cập và thao tác với dữ liệu trong các hub. Đồ thị xã hội được mở truy cập thông qua giao thức, cho phép mọi nhà phát triển tạo ứng dụng khách (client), công cụ phân tích hoặc tích hợp mà không cần xin phép. Đặc tính lưu trữ chủ yếu ngoài chuỗi giúp việc thử nghiệm các tính năng quy mô lớn không phát sinh chi phí blockchain trong quá trình phát triển.

Lens mang đến quyền truy cập trực tiếp vào hợp đồng thông minh trên chuỗi cùng SDK giúp trừu tượng hóa mọi thao tác với giao thức. Nhà phát triển có thể xây dựng ứng dụng truy vấn dữ liệu blockchain trực tiếp hoặc dùng dịch vụ indexing (lập chỉ mục) để tối ưu tốc độ tra cứu. Kiến trúc mô-đun của Lens cho phép mở rộng giao thức với các mô-đun mới như theo dõi, collect (thu thập) hoặc kiếm tiền bằng nội dung, qua đó bổ sung đa dạng loại hình tương tác cho toàn mạng lưới. Tuy nhiên, Lens phụ thuộc mạnh vào hành động trên chuỗi, nên các nhà phát triển cần cân đối chi phí giao dịch và hiệu suất, trừ khi tích hợp với Momoka. Lens Chain tiếp tục mang lại nền tảng chuỗi khối chuyên biệt dành cho các tương tác xã hội tần suất cao.

Về mức độ trưởng thành của hệ sinh thái, Farcaster đã phát triển qua Warpcast—theo đó xuất hiện ngày càng nhiều ứng dụng chuyên biệt mới. Lens hỗ trợ nhiều ứng dụng khách lớn như Hey.xyz, Orb, Phaver, với các tính năng riêng nhưng dùng chung đồ thị xã hội. Lens còn có lợi thế nhờ tích hợp marketplace NFT và các dịch vụ Web3, nơi profile NFTs (NFT hồ sơ) được công nhận là danh tính hợp lệ của người dùng.

Mô hình nội dung và tương tác

Farcaster tổ chức nội dung dưới dạng casts (bản tin), là các tin nhắn ngắn giống tweet, kèm phản hồi và lượt theo dõi. Điểm khác biệt nổi bật là Frames (khung tương tác)—thành phần tương tác nhúng trong casts có thể thực hiện hành động trên chuỗi lẫn ngoài chuỗi. Frames biến luồng tin (feed) xã hội thành môi trường tương tác, nơi người dùng có thể nhận NFT, tham gia khảo sát hoặc thực hiện lệnh hợp đồng thông minh ngay trên giao diện. Farcaster nhờ đó có thể trở thành lớp phân phối cho các ứng dụng phi tập trung. Frames đang chuyển đổi thành Mini Apps (ứng dụng nhỏ), tiếp tục mở rộng mô hình thực thi ngay trong luồng tin.

Lens cung cấp bài đăng, bình luận, chia sẻ (mirror), theo dõi và bổ sung khả năng kiếm tiền thông qua mô-đun collect (thu thập). Collect tạo ra NFT chuyển nhượng đại diện cho một nội dung, giúp creator bán hoặc phân phối trực tiếp cho cộng đồng. Monetization (kiếm tiền) được xây dựng ngay trong giao thức, thay vì để ứng dụng hoặc tích hợp bên ngoài tự lo. Lens chưa có chức năng tương tự Frames, nhưng kiến trúc mô-đun cho phép cộng đồng tự phát triển trải nghiệm tương tác tương đương.

Quản trị và kiểm duyệt

Farcaster hiện do đội ngũ sáng lập quản trị, song mã nguồn mở cho phép cộng đồng tham gia phát triển kỹ thuật rộng rãi. Việc kiểm duyệt diễn ra ở cấp hub hoặc ứng dụng khách (client), mỗi ứng dụng tự chủ động ban hành chính sách nội dung riêng. Nhờ đó, cộng đồng có thể tự đặt tiêu chuẩn mà không chịu sự áp đặt chung.

Lens quản trị thông qua các Lens Improvement Proposal (LIP - Đề xuất cải tiến Lens), do cộng đồng thảo luận và đánh giá. Đội ngũ Aave vẫn giữ vai trò chính, nhưng mục tiêu lâu dài là phân phối quyền quản trị rộng hơn. Kiểm duyệt giao cho từng ứng dụng, không áp đặt ở mức giao thức, giữ quyền trung lập và trao quyền cho nhà phát triển chủ động quản lý môi trường ứng dụng.

Lựa chọn giữa Farcaster và Lens

Lựa chọn giữa Farcaster và Lens phụ thuộc vào mục đích sử dụng cụ thể. Mô hình lai và kiến trúc hub của Farcaster rất phù hợp với nhà phát triển muốn tối ưu khả năng mở rộng, chi phí vận hành thấp và tương tác thời gian thực. Frames của Farcaster còn nâng cao giá trị ứng dụng, cho phép tích hợp dịch vụ Web3 trực tiếp vào luồng tin xã hội.

Lens với cách tiếp cận toàn bộ trên chuỗi mang lại bảo đảm dữ liệu bền vững, khả năng tổng hợp và kiểm soát người dùng vượt trội. Các cơ hội kiếm tiền tích hợp trong giao thức đặc biệt hấp dẫn cho các ứng dụng, cộng đồng sáng tạo cần giải pháp chia sẻ doanh thu tự động, minh bạch. Đổi lại, Lens dựa vào thực thi chuỗi khối nhiều hơn, dù Momoka đã giảm bớt áp lực về chi phí và hiệu năng. Việc chuyển đổi sang Lens Chain tiếp tục giảm độ trễ và tối ưu hóa không gian block cho ứng dụng xã hội.

Cả hai giao thức này đều minh chứng rằng mạng xã hội Web3 không cần phụ thuộc hệ thống tập trung, đóng kín. Thay vào đó, chúng đưa ra các giải pháp kiến trúc và chức năng khác biệt, hướng tới cùng mục tiêu: trao quyền kiểm soát danh tính, mối quan hệ và nội dung cho người dùng trong môi trường mở, kết nối linh hoạt.